Wybory do Sejmu i Senatu RP tuż, tuż...

W okresie międzywojennym z terenu obecnej gminy Kcynia posłami do naszego parlamentu było kilku ziemian, właścicieli okolicznych majątków. Chciałbym przybliżyć sylwetki czterech z nich, dwóch Niemców i dwóch Polaków.

Niewątpliwie najwybitniejszym z nich (choć niekoniecznie z naszego, polskiego punktu widzenia) był Eugen Naumann, właściciel majątku Suchoręcz (na zdjęciu obok, domena publiczna). Eugen Naumann urodził się 2 stycznia 1874 roku w Mikuszewie koło Wrześni. Jego ojciec, Richard był dzierżawcą majątku Mikuszewo. Dziad Eugena, jego imiennik, Eugen Naumann w latach 1835-1871 był nadburmistrzem Poznania.

Eugen ukończył gimnazjum w Krotoszynie, a następnie odbył studia prawnicze w w Lozannie, Fryburgu, Berlinie i Wrocławiu (doktor praw). W latach 1909-17 starosta (landrat) w Żninie. Od 1917 właściciel majątku Suchoręcz (pow. Szubin) i poseł do sejmu pruskiego. W 1918 powołany do armii niemieckiej i odkomenderowany na stanowisko kier. administracji w Rakvere (Estonia), a po zakończeniu I wojny światowej na krótko przejął obowiązki reprezentanta Rzeszy Niemieckiej przy Rządzie Tymczasowym Republiki Estonii.

Na zdjęciu: Dworek w Suchoręczu. Domena publiczna

W XII 1918 r. wrócił do Suchoręcza, 3 I 1919 r. zatrzymany przez polskich powstańców w areszcie domowym w Poznaniu, następnie do lata 1919 r. internowany w Szczypiornie. W latach II Rzeczypospolitej był działaczem mniejszości niemieckiej i prezesem Związku Niemczyzny dla Ochrony Praw Mniejszości w Polsce (niem. Deutschtumsbund). Był posłem na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1922-1930. W I kadencji (1922-1927) przewodniczył 17-osobowemu klubowi Zjednoczenia Niemieckiego, w II kadencji (1928-1930) przewodniczył 19-osobowemu Niemieckiemu Klubowi Parlamentarnemu. Dwukrotnie zaskarżał władze polskie w Lidze Narodów: w 1925 z powodu reformy rolnej, w 1929 z powodu likwidacji wielkich majątków niemieckich. Od 1931 przewodn. Niemieckiego Wydz. Centralnego w Polsce (Deutscher Zentralausschus in Polen), w 1933 usunięty z tego stanowiska jako zwolennik narodowego socjalizmu.

Po wybuchu II wojny światowej deportowany z Suchoręcza przez władze polskie, zginął 7 IX 1939 r. zastrzelony przez eskortę lub zabity przez tłum; ekshumowany i 16 V 1940 pochowany w Suchoręczu. W 1926 r. majątek Suchoręcz pod jego zarządem liczył 528 ha, w tym 480 ha ziem uprawnych, 37,5 ha łąk i pastwisk i 10,5 ha nieużytków. Eugen Naumann w 1909 r. poślubił Berthę z domu Rasche, z którą miał dwóch synów, Harrego i Horsta-Petera oraz trzy córki, Helgę, Hildę i Lorę. Najstarszy syn Harry zginął pod koniec lipca 1943 roku jako porucznik i dowódca szwadronu rozpoznawczego pod Orłem (Rosja).

Ciekawostki:
1. W 1924 roku Eugen Naumann skomponował melodię do rewizjonistycznej pieśni Niemców z Pomorza i Wielkopolski (można posłuchać na youtubie pt. Heinrich Gutberlet – Feuerspruch (Marsch der Deutschen in Polen)).
2. Imię Eugena Naumanna nosi szkoła w mieście Bergen (znanego z niemieckiego obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen). W szkole znajduje się izba tradycji ziomkowstwa byłych niemieckich mieszkańców powiatu Altburgund-Schubin, osiedlonych w Bergen i okolicy po ucieczce w 1945 roku.

Na zdjęciu: Izba tradycji w ratuszu w Bergen. Widoczny herb Kcyni. Nadesłał Tomasz Kmiotek

Na zdjęciu: Izba tradycji w szkole im. E. Naumanna w Bergen. Domena publiczna

Informacja ze strony sejmowej o pochówku Eugena Naumanna jest zapewne pomyłką, cmentarz ewangelicki był w sąsiednim Suchoręczku. Dziś nie ma po nim śladu, nawet ćwierć nagrobka, gdyby nie sędziwe akacje trudno byłoby zlokalizować cmentarz.
Na zdjęciach z niemieckich publikacji i z domeny publicznej kolejno: Eugen Naumann, dwór w Suchoręczu, izba tradycji w szkole im. E. Naumanna w Bergen.

tekst: Zbigniew Prusak

Fotografie pochodzą z domeny publicznej.

Na okładce: Sejm. Fot. Henryk Poddębski. Domena publiczna (źródło: Biblioteka Narodowa)