Wprowadzenie
Prezentuję Państwu pierwszą część artykułu na temat Curta Meyera, pioniera i kolonizatora Argentyny, urodzonego w 1873 roku w Rozpętku.
Zaczęło się od wiadomości w języku hiszpańskim, która pod koniec sierpnia dotarła do mnie z dalekiej Argentyny. Hola! le escribo desde la Patagonia Argentina (cuidad de Rio Gallegos en la Provincia de Santa Cruz)... brzmiały pierwsze słowa maila. Początkowo pomyślałam, że to jakaś pomyłka - skąd w Argentynie zainteresowanie osobą pochodzącą z gminy Kcynia? Dźwiękowe Archiwum Kcyni otrzymywało już wiadomości w języku niemieckim, angielskim, korespondowaliśmy po rosyjsku, ale hiszpański? Kto do nas napisał? Prawnuk emigrantów zarobkowych z końca XIX w.? potomek kcyńskich Żydów? Odpowiedź okazała się jeszcze bardziej intrygująca. W efekcie korespondencji otrzymałam prawo do tłumaczenia i publikacji na stronie Dźwiękowego Archiwum Kcyni poniższego artykułu. Zapraszam Państwa do lektury opracowania Raula Paredes z Argentyny.
Chciałabym przy tej okazji podziękować osobom, które ze strzępków informacji pomagają nam poskładać historię Curta Meyera - Annie Bieniaszewskiej oraz Sławomirowi Witczakowi oraz pracownikom Archiwum Państwowego w Bydgoszczy.
Artykuł będzie się rozwijał jak kłębek wełny. Zanim skończyłam tłumaczenie materiału nadesłanego przez Raula, nadeszły nowe informacje, pozyskane dzięki współpracy z Anną Bieniaszewską i zapytaniu, skierowanemu do Archiwum Państwowego. Rezultat tych ustaleń publikuję na końcu artykułu. Przed nami wciąż pojawiają się zagadki do rozwikłania związane z życiem Curta Meyera i pytania, na które nie znamy odpowiedzi. Jeszcze wiele przed nami do odkrycia - jak w ostatniej wiadomości napisał Raul.
Justyna Makarewicz
Artykuł Raula Paredes z Argentyny /the article written by Raul Paredes from Argentina
tłumaczenie: Justyna Makarewicz/Dźwiękowe Archiwum Kcyni / translated by Justyna Makarewicz/ Kcynians Sound Archive
Summary/ podsumowanie ustaleń dot. Curta Meyera (inna pisownia: Kurta Mayera):
1. Wyemigrował ok. 1890 r. z Rozpętka (gm. Kcynia) i dotarł do Patagonii w Argentynie.
2. Tam, jako pionier i osadnik, założył ranczo, gdzie hodował bydło. Ranczo nazwał Rospentek - tak jak miejscowość, z której pochodził.
3. Współpracował z Hermannem Eberhardem, innym pionierem w tym regionie.
Postaram się przedstawić, kim był - jak go nazywam - pionier i osadnik Curt /Kurt Meyer lub Mayer, który przybył w te strony z Górnego Śląska [właściwie z terenu zaboru pruskiego - dopisek JM]. Osiedlił się w południowej części Patagonii i założył tam zakład hodowli bydła. Swoje ranczo nazwał "Rospentek". W źródłach pisanych odnotowano, że wybrał tą nazwę na pamiątkę miejsca, z którego pochodził, a w którym jego ojciec posiadał majątek.
Jest powszechnie wiadome, że Europejczycy przybyli do Ameryki (lub bardziej precyzyjnie, do Punta Arenas w Chile) około 1892 roku. Należy pamiętać, że wówczas nie istniał jeszcze Kanał Panamski i w związku z tym przepłynięcie z Atlantyku na Pacyfik możliwe było przez Cieśninę Magellana, gdzie powstały miasta Rio Gallegos (Argentyna) i Punta Arenas (Chile). Dowiedziałem się także, że Curt Meyer poznał tam kapitana żeglugi z Dolnego Śląska nazwiskiem Hermann Eberhard, z którym połączyła go głęboka przyjaźń. Hermann Eberhard w latach 1899 -1904 był pierwszym niemieckim konsulem miasta Rio Gallegos (Argentyna).
Eberhard założył rancza: jedno bardzo blisko Rio Gallegos, nazwał je Chimen-Aike (istnieje do dnia dzisiejszego), drugie w Chile, nazwał je Puerto Consuelo. Kupił także 12.000 hektarów ziemi dla Curta Meyera, w okolicy, do której razem podróżowali i która zdaniem Curta, przypominała mu jego miejsce narodzin... Aby Curt mógł rozpocząć prowadzenie hodowli, Ebehard podarował mu zwierzęta na początek.
Pierwsze potwierdzone dane dotyczące Curta, które znalazłem, pochodzą z Narodowego Spisu Ludności Argentyny z sierpnia 1895 roku. Pojawia się tam nazwisko i imię Curta Meyera, obok informacji, że miał 22 lata, z czego wywnioskowałem, że urodził się w 1873 roku. [w rubryce "kraj pochodzenia" wpisano Allemania, tj. Niemcy - dopisek JM]
Mam fotografię przedstawiającą miejsce, gdzie złożono jego doczesne szczątki. Znajduje się ono na ranczu Rospentek, które Curt założył. Zmarł 20 marca 1911 roku, w wieku 38/lub 39/ lat.
W poźniejszym czasie, dzięki nawiązaniu kontaktu z krewnym Hermanna Eberharda, otrzymałem fotografię ich dwojga, wykonaną w Puerto Consuelo (Chile). Została wykonana zanim Curt wyjechał do Argentyny (Curt pozuje w centralnej części zdjęcia).
Od tego czasu wysyłałem zapytania do ambasad: niemieckiej i polskiej. Z niemieckiej ambasady otrzymałem następującą wiadomość: Odpowiadając na Twoje zapytanie, możemy rzeczywiście potwierdzić, że nazwa "Rospentek"odpowiada miejscu w regionie historycznym Śląsk w latach 1815 -1919, obszarowi, który obecnie znajduje się w granicach Rzeczpospolitej Polskiej. Niestety nie możemy odnaleźć informacji o znaczeniu lub pochodzeniu nazwy. Odpowiedź nadesłała p. Ulrica Jung z Wydziału kultury w ambasadzie. Wysłałem takie samo zapytanie do polskiej ambasady, ale nie otrzymałem odpowiedzi.
Dotychczas znałem Rospentek w Ameryce [Południowej - dopisek JM], następnie kontynuowałem poszukiwania w Europie, by, dzięki wpisaniu hasła w wyszukiwarkę Google, trafić do Polski, gdzie znalazłem drugi Rozpętek. Teraz wiem, że po hiszpańsku ta nazwa zapisywana jest inaczej: Rospentek. Dowiedziałem się także z internetu, że w tej miejscowości w Polsce znajduje się zabytkowy pałac. Znalazłem także następujące informacje:
Rozpe-tek: al[ternatywnie] Rospentek, niem. Rospentek, majętność, pow. szubiński, o 7 1/2 klm na zachód od Kcyni (poczta i st. dr. żel), na trasie do Margonina i Gołańczy; par. Panigródz, 10 domów [mieszkalnych - dopisek JM], 146 mk (131 kat., 15 prot.), i 420 ha (348 roli, 18 łąk). Około r. 1523 składano plebanowi w Panigrodzie z łanów kmiecych R. po korcu żyta i owsa mesznego, a plebanowi w Kcyni dziesięcinę snopową. W r. 1577 było 17 śladów osiadł. i 5 zagrod.; w r. 1579 20 śl. os. 1 pusty, 7 zagr. i 2 rzemieśl.; regestra poborowe z r.1618 wykazują tylko 3 łany. W r. 1793 należał R. do Jana Kalksteina, około r. 1843 do Teodora Dembińskiego.
Źródło: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, tom IX, s. 842 - Warszawa. Amerykańskie tłumaczenie przygotowane przez Williama F. Hoffmana, po raz pierwszy opublikowane latem 1996 r. w wydaniu "Biuletynu Polskiego Towarzystwa Genealogicznego w Ameryce" (listopad 1998).
I jeszcze to:
ROZPETEK: miejscowość położona na zachód od Kcyni. Nazwa po raz pierwszy wymieniona w źródłach w XV wieku. Swoje pochodzenie prawdopodobnie zawdzięcza topografii, ponieważ w języku staropolskim oznacza rozdroże. Miejscowość pojawiała się jako Marcysz olim de Rospantek (1432), Nicolai de Rozpathek (1435), Rospethek (1577), Rozpętek albo Rospętek, zniemczony Rospentek (1888). Posiadłość składa się z trzech części: pałacu położonego w otoczeniu parku, dziedzińca i budynków mieszkalnych [dla pracowników folwarku- dopisek JM]. Folwark powstał zapewne pod koniec XIX w, budynki mieszkalne zostały zbudowane później, na początku XX w. W II poł. XIX w. wieś należała do rodziny Rozpątskich. Na początku XVI/XVII w. właścicielami wsi byli Grocholscy. Władysław Baranowski władał w 1670. W 1720 r. Chryzostom Juicki został właścicielem posiadłości Rozpętek, od 1771 r. jako właściciel występował Michał Kalksztein, i od około 1793 r. Stanisław Brodzki i Wojciech Rudzki. Około 1843 roku Teodor Dębiński został właścicielem. W 1902 r. posiadłość została zakupiona przez Edwarda Mieczkowskiego, aby po trzech latach zostać sprzedana niemieckiej rodzinie Landgraf, którzy byli jej właścicielami do 1945 r. Zabudowania starej części folwarku powstały w ostatnich latach XIX stulecia i pierwszych latach XX wieku. Zostały wzniesione w pewnej odległości od wsi, w kierunku południowym. Główną arterią komunikacyjną jest droga biegnąca z Grocholina do Dobieszewka. Pałac znajduje się w oddaleniu od zasadniczej części folwarku, połączony z nim ścieżką, która biegnie niedaleko rządcówki i jednego z budynków gospodarczych. Pałac znajduje się w otoczeniu wspaniałego parku, z dużym stawem znajdującym się w jego południowej części. Przypuszcza się, że pałac został zbudowany w latach 1870-71 na polecenie właścicieli, tj. rodziny Meyerów. Został zaprojektowany przez Kazimierza Stabrowskiego, znanego wielkopolskiego architekta. Zbudowany w stylu klasycystycznym, z licznymi elementami włoskiego czy nawet angielskiego stylu typu willowego. Jest budynkiem wolnostojącym, frontem zwrócony na zachód, wzniesionym w północnej części parku. Do dworu prowadzi charakterystyczny podjazd.
Źródła: S. Łaniecki, Pałace, dwory i folwarki powiatu nakielskiego, 2005 r., Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, strona www: rozpetek.pl.
[Fotografia pałacu pochodzi z archiwum Sławomira Witczaka - dodana przez JM]
Na koniec chciałbym przekazać, że w mieście Rio Turbio znajduje się ulica upamiętniająca Curta Meyera, a w mieście 28 listopada Rospentek Secondary School [szkoła średnia w miejscowości Rospentek] otrzymała imię Curta Meyera.
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Dodatek do artykułu Raula Paredes - Co się udało dotychczas ustalić?/ What we have managed to find out?
Na podstawie informacji uzyskanych w wyniku kwerendy przeprowadzonej przez pracownika Archiwum Państwowego w Bydgoszczy otrzymaliśmy potwierdzenie, że Curt Meyer był synem Adolfa Meyera, właściciela ziemskiego z Rozpętka. Otrzymałam kopię aktu chrztu na nazwisko Hans Otto Kurt Meyer (Akta metrykalne ewangelicko-unijnej gminy wyznaniowej w Kcyni, pow. Szubin, sygn. 13, akt nr 30/1873). Rodzicami Hansa Otto Kurta Meyera byli Adolf Meyer i Emilia z d. Mudrach. Obydwoje rodzice byli ewangelikami. Z lektury aktu chrztu ustaliliśmy, że Hans Otto Kurt Meyer przyszedł na świat 16. kwietnia 1873 r. Jego chrzest odbył się 11.maja tego samego roku. Jako zawód ojca jest podany Gutsbesitzer (pol. właściciel ziemski). Pani Anna Bieniaszewska z kolei przesłała nam informacje, że Adolf Meyer był właścicielem dóbr rycerskich (Rittersgutsbesitzer). Z żoną Emilią doczekali licznego potomstwa: mieli 9 dzieci, z czego kilkoro zmarło. Poniżej fotografia płyty nagrobnej (archiwalna - nie wiemy, kiedy i w jakich okolicznościach nagrobek zostały zlikwidowany), będąca w posiadaniu Sławomira Witczaka, na której zostały m.in. wyryte imiona i nazwiska zmarłych dzieci państwa Meyerów. Już pobieżna analiza pokazuje, że fakt posiadania kilku imion wcale nie oznaczał, że posługiwano się wyłącznie tym pierwszym - osoby wymienione na nagrobku miały tam wypisane inne imię niż to, które widniało na początku aktu chrztu. Podobnie rzecz się miała z Curtem Meyerem.
