Zapraszamy Państwa do samodzielnego przejścia trasy spaceru: "Pierwsze miesiące wojny".

Spacer po raz pierwszy odbył się w dniu 27 sierpnia br.

Prezentujemy Państwu materiały do pobrania, które umożliwią samodzielną realizację spaceru.

Trasa spaceru "Pierwsze miesiące wojny": Rynek - kościół pw. WNMP - kamienica Kozłowskiego - ulicą Strażacką do miejsca, gdzie stała Synagoga - ulicą Młyńską na wzgórze w kierunku Żurawi - powrót ulicą Libelta przez Rondo do ulicy Szubińskiej - wiadukt kolejowy - ulicą Dworcową do ulicy Nakielskiej  (droga wylotowa na Nakło).

Materiały dodatkowe: nagrania mieszkańców dot. II wojny światowej w Kcyni

Konspekt spaceru:

1.       Przed wybuchem wojny - napięcie

„coś wisi w powietrzu” - z napiętej atmosfery zdawali sobie sprawę zarówno miejscowi Polacy, jak i Niemcy

1937 r.– ustawa o unieszkodliwieniu elementów niebezpiecznych – koperta MOB

Ćwiczenia potajemne w Grocholinie – w majątku Hansa von Rosen

Skrzynie z proszkiem Persil, w których schowana była broń- wspomnienie pani Ludwiki Kantypowicz (mp3)

2.       Ucieczka – zarówno Niemców, jak i Polaków

Ewakuacja administracji – Jankowski Jan "Swastyka nad Szubinem", Wyd. Poznańskie, Poznań 1961: akta ładuje się na samochody, na których znajdują miejsce urzędnicy i ich rodziny.

Planowane ewakuowanie nauczycielstwa i ich rodzin – nauczyciel Jan Jankowski z Rynarzewa, autor "Swastyki nad Szubinem"

1 i 2 września – aresztowanie Niemców z Kcyni – kierowanie ich do obozów internowania w centralnej Polsce – do Łowicza. W Inowrocławiu grupa Polaków pobiła internowanych – Neumann i Busse ucierpieli. N. zwolniony do domu. 5 września Neumann zabity w okolicy Pakości.

9 września '39 wyzwolenie internowanych przez niemieckie wojsko.

3.    3 września

Rozstrzelanie niemieckiego nauczyciela Zinna za dawanie znaków niemieckim samolotom, rano nalot na Kcynię. Niecelne bomby zamiast na wiadukt kolejowy spadły na cegielnię. Niemcy chciały utrudnić wycofanie się polskich wojsk.

Następny bombowiec zrzucił bomby na dom Matei (obecnie ul. Nakielska), gdzie znajdowały się dwa karabiny maszynowe polskiego wojska. Mateja został potem rozstrzelany za to, że na dachu jego domu wojsko polskie umieściło broń. Poniżej materiał nadesłany przez Romana Tadycha. 

4.       4 września 

Wycofanie się BON Kcynia, wysadzenie wiaduktu kolejowego przez saperów.

W nocy z 4 na 5 Niemcy podpalają stogi żyta i stodoły w Kcyni i okolicach

6 września – data wkroczenia Niemców do Kcyni, od strony Nakła, wczesnym rankiem

6.       Masowe egzekucje w okopach wykopanych za miastem – od 6 września

Stare zatargi – Kowalewski, Szubert – oskarżeni przez sąsiadów Niemców – spory o miedzę.

Burmistrz Stefan Drożdżyński - aresztowany i zastrzelony 

kamienica p. Kozłowskiego, podwórze kamienicy, jeszcze niedawno ślady po kulach były widoczne na murze

Kruczek – robotnik ze młyna, który miał przy sobie brzytwę – szedł ogolić kolegę – zakłuty bagnetami pod klasztorem – 15 września, tego dnia też robotnik Michalski z żoną

Szef trybunału – Hans von Rosen

7.       Gestapo – kamienica Kozłowskiego – Niemiecka komendantura Miasta

- rozstrzelanie Drożdżyńskiego

- przesłuchiwanie i torturowanie Polaków /relacja Henryka Kozłowskiego - aresztowani byli bici, przetrzymywani w pomieszczeniach piwnicznych, zrzucani po stromych schodach do piwnicy/

- Powstańcy Wielkopolscy - szczególnie represjonowani za udział w Powstaniu, re.

- Nauczyciele, duchowieństwo

- osoby, które wrogo się wypowiadały nt Niemców przed wojną /relacja Władysława Polcyn/

- ok. 40 ofiar

- zakładnicy – meldować się 2 x dziennie w kom. w razie śmierci Niemca z rąk Polaka każdy piąty zakładnik miał być rozstrzelany.

Początkowo zakładnikami mężczyźni, z czasem kobiety.

8.       Rynek – świadek wielu tragicznych wydarzeń

Kruczek- zabity przy ścianie klasztoru. Często Niemcy nie pozwalali zabrać ciał ofiar.

9.       Synagoga – 16.09 spalona przez Niemców, którzy o podpalenie oskarżyli Żydów.

17.09 – rozstrzelanie Żydówek na piaśnickim wzgórzu /relacja świadka - pana Mariana Grzegorowskiego/

Pędzone ulicą Libelta i Strażacką - świadkowie opowiadali, że mieszkańcy obserwowali to wydarzenie zza firanek, bojąc się podejść do okna. 

10.   Dom Matei  - ul. Nakielska

11.   Wysiedlenia – pod koniec 39 r. pierwsze transporty 5, 6 grudnia i 16 grudnia

Chronologia wydarzeń:

Październik 1939 – okupacja cywilna zastąpiona okupacją wojskową – okręg rzeszy Poznań

Grudzień 1939  - wysiedlenia do GG.

Styczeń 1940 – Warthegau – namiestnik Arthur Greiser, 3 rejencje: inowrocławska, kaliska, poznańska.

- nowe nazwy miejscowości – tendencja do wyeksponowania jej niemieckiego właściciela

- obowiązek kłaniania się Niemcom, praca w niedzielę,

- likwidacja symboli religijnych – zamykanie kościołów, usuwanie przydrożnych krzyży i figur – Żurawia – interwencja von Buelowa

Kcynia – 40 km od granicy. Ten fakt bliskości granicy miał swoje znaczenie. 

Opracowanie konspektu: Justyna Makarewicz - Dźwiękowe Archiwum Kcyni