W tym roku obchodzić będziemy 80. rocznicę bitwy o Monte Cassino. Długotrwałe, krwawe walki o zdobycie wzgórza, na którym znajdowały się ruiny klasztoru benedyktynów i otwarcia tym samym drogi do Rzymu były opisywane przez Melchiora Wańkowicza. Wańkowicz w swoich Szkicach spod Monte Cassino wskazywał na historyczne znaczenie masywu górskiego, gdzie już od starożytności ścierali się obrońcy Rzymu z tymi, którzy chcieli go zdobyć.¹ Prawie każdy zna żołnierską piosenkę "Czerwone maki na Monte Cassino", gdzie czerwień maków, rozkwitających na wzgórzu, porównywana była do przelanej krwi żołnierzy. Warto w tym miejscu dodać, że pieśń powstała na kilka godzin przed ostatecznym atakiem na wzgórze, w nocy z 17 na 18 maja, a napisał ją członek II Korpusu Feliks Konarski.²

Poniżej prezentujemy Państwu artykuł, którego autorem jest Władysław Rudaś. Ojciec pana Władysława był uczestnikiem tej bitwy. Przeszedł cały szlak z armią Andersa, z dalekiego Uzbekistanu przez Teheran, Palestynę i Egipt do Włoch. Artykułowi towarzyszą zdjęcia i dokumenty, udostępnione przez rodzinę: Władysława Rudaś i Piotra Sobiechowskiego, a przedstawiające kolejne etapy życia Albina Rudaś. Zapraszamy do lektury. 

Wspomnienie o Albinie Rudaś, uczestniku bitwy pod Monte Cassino maj 1944 r.

autor: Władysław Rudaś, syn

Mój ojciec Albin Rudaś urodził się 15 listopada 1908 r. w Warszawie jako syn Wincentego i Franciszki. Zasadniczą służbę wojskową odbył w jednostce wojskowej w Białymstoku w terminie od 17.11.1929 r. do 25.12.1931 r. Po jej odbyciu został przeniesiony do rezerwy wojskowej w stopniu starszego szeregowego.

II wojna światowa zastała mojego ojca w miejscowości Tołoczmany pow. wołkowyski (dzisiejsza Białoruś), gdzie wspólnie z żoną Heleną prowadził gospodarstwo rolne.

W dniu wybuchu II wojny światowej (1.09.1939 r.) otrzymał kartę mobilizacyjną do jednostki wojskowej w Grodnie. 17.09.1939 r., czyli w momencie zbrojnej napaści ZSRR na Polskę przebywał wraz z żołnierzami w okolicach granicy polsko-rumuńskiej. Po otoczeniu ich przez wojsko sowieckie został wzięty do niewoli i wywieziony do Kozielska, gdzie był przetrzymywany przez 6 tygodni. Od śmierci z rąk Sowietów uratowało go to, że był szeregowym żołnierzem. Albin Rudaś był rolnikiem, miał spracowane dłonie. Zniszczone dłonie były dowodem na to, że ktoś pracował fizycznie. Sowieci kazali pokazać otwarte dłonie i na tej podstawie wiedzieli, czy mają do czynienia z przedstawicielem ludu pracującego czy kapitalistą. To była jedna z metod. Później przetransportowano go do Dniepropietrowska - tam, będąc zmuszonym do ciężkiej pracy w kopalni, był więziony aż do 1940 r.

W maju 1940 r. został ponownie przetransportowany na północ od koła podbiegunowego, do miejscowości Workuta, gdzie pracował przy budowie linii kolejowej aż do ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 r. W czerwcu 1941 r. na mocy ustaleń gwarantowanych układem Sikorski-Majski, pojmani w latach 1939-1941 Polacy mieli zostać zwolnieni, a umowa wojskowa gwarantowała utworzenie Armii Polskiej w ZSRR pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Ojciec został skierowany do miejscowości Tatiszczewo, gdzie wstąpił do Polskiej Armii dnia 17.09.1941 r. Z Tatiszczewa poprzez Uzbekistan wraz z tysiącami Polaków tworzących II Korpus Polski, został przetransportowany do Teheranu, a następnie poprzez Palestynę i Egipt - do Włoch. Tam walczył pod Monte Cassino. Ta bitwa została uznana za jedną z najbardziej zaciętych i krwawych walk - obok bitwy pod Stalingradem czy Powstania Warszawskiego. W bitwie o Monte Cassino zginęło 924 Polaków a 3000 zostało rannych. Natomiast w całej kampanii włoskiej po stronie aliantów udział brało 105 tys. żołnierzy, z których aż 54 tys. zginęło. Po zdobyciu Monte Cassino II Korpus walczył pod Piedimonte. Zakończenie wojny zastało ojca koło Bolonii. Stamtąd, wraz z innymi ocalałymi żołnierzami został przewieziony do Wielkiej Brytanii, gdzie został zaszczytnie zwolniony ze służby wojskowej 3.03.1947 r. Dopiero dwa miesiące później wrócił do ojczyzny.

Otrzymane w latach 1939-1945 odznaczenia:

• Krzyż Walecznych
• Krzyż Monte Cassino
• Medal Wojska Polskiego
• Gwiazda 1939-1945
• Gwiazda Orderu Włoch
• War Medal
  
• Defence Medal. 

Od 1947 r. do chwili śmierci mieszkał w Malicach gm. Kcynia. Albin Rudaś zmarł 8.07.1988 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w miejscowości Kcynia w województwie kujawsko-pomorskim.

¹ Polacy na frontach II wojny światowej - Monte Cassino. W: https://dzieje.pl/aktualnosci/monte-cassino (dostęp z dnia 30.04.2019)

² Więcej informacji na temat okoliczności powstania tej pieśni żołnierskiej w: https://culture.pl/pl/dzielo/feliks-konarski-alfred-schutz-czerwone-maki-na-monte-cassino (dostęp z dnia 30.04.2019)